Bloementuin van Darwin

 Om dit beter te kunnen monitoren en bijsturen wordt sinds vorig jaar door het platform NL Zoemt een nationale bijentelling georganiseerd, dit jaar in het weekend van 13/14 april.

Ook de Bloementuin van Darwin deed weer mee, op zaterdag 13 april. Het was een zonnige dag maar door een straffe noordenwind werd het nog geen 8 °C.  Er waren zeven tellers, die elk gedurende een half uur een groot stuk tuin in de gaten hielden en hun waarnemingen noteerden met behulp van een bijenherkenningskaart. Een gezellige en leerzame bijeenkomst, maar de score viel erg tegen. In totaal werden 25 exemplaren geteld: 9 bijen (3 soorten), 9 hommels (4 soorten) en 7 zweefvliegen (3 soorten). Dat lijkt niet veel voor een tuin van 3200 m². De uitslag werd ingevoerd op de website van NL Zoemt, zie de schermopname.

Bijen vliegen niet graag met koud weer. Er werden in het hele land in dat kille weekend dan ook veel minder bijen, hommels en zweefvliegen geteld dan in 2018, zo’n 40% minder. Bij de eerste nationale telling vorig jaar was het een stuk warmer (ruim 20 °C), dus deze twee tellingen kun je niet goed met elkaar vergelijken. Volgens de organisatie van NL Zoemt moet er tenminste vijf jaar op grote schaal geteld worden om trends in de populaties wilde bijen te kunnen ontdekken. (Zie voor meer informatie www.nederlandzoemt.nl.)

Ook in 2018 telden we weinig wilde bijen in de Bloementuin maar toen bloeide er nog bijna niets in april. Om meer bijen naar de tuin te lokken hebben we afgelopen jaar bollen en andere vroegbloeiende planten in de tuin gezet. Uit de nieuwe telling blijkt nog niet dat deze opzet is geslaagd. Maar we gaan door met onze bij-vriendelijke aanpak en zullen ook de komende jaren de bijenstand blijven volgen.

Veel vrijwilligers hebben hun vaste tuindag en zo zijn er min of meer ‘ploegen’ ontstaan voor de maandag, de woensdag en de zaterdag. Die ploegen treffen elkaar maar weinig, maar nu liep alles door elkaar en kon er volop worden gekeuveld. We wandelden met elkaar door de bijzonder mooie tuin en kassen van de Hortus, zo heel anders dan onze bloementuin. Voorzitter Sonja bedankte de vrijwilligers voor hun trouwe inzet – in weer en wind – met als resultaat dat de tuin er echt geweldig bij ligt. Zonder deze inzet kan de Bloementuin van Darwin niet bestaan. Als blijk van waardering kreeg elke vrijwilliger een aardige attentie. We genoten van een heerlijke lunch en kletsten nog honderduit. Het tuinseizoen is nu afgelopen maar in februari 2019 pakken we de draad weer op!

De naam Darwin roept associaties op met de grote man van de evolutieleer, Charles Darwin, maar daar moet geen diepere betekenis achter worden gezocht. In deze wijk, hebben de straten immers namen gekregen van allerlei wetenschappelijke bollebozen uit het verleden, zoals Fahrenheit, Celsius en Maxwell. Hoewel… evolutie in een wat bredere betekenis is beslist wèl van toepassing op de Bloementuin. Natuur is uiteraard nooit statisch: er is per definitie altijd verandering en ontwikkeling gaande. Planten ontkiemen, groeien, bloeien, dragen vruchten, verdorren en sterven. Ze verdringen elkaar en passen zich aan de omstandigheden aan. De sterksten overleven. Seizoenen, droogte, nattigheid, vorstperiodes en hittegolven spelen een rol. Insecten hebben invloed met hun bestuivingswerk. In een tuin is dit natuurlijke proces wel de leidraad, maar daarnaast zijn mensen bezig deze natuur juist in meer of mindere mate naar hun hand te zetten. Dat kan variëren van de planten nogal hun eigen gang laten gaan tot het intensief beheren van met zorg uitgekozen gekweekte planten, waarvan in de Bloementuin sprake is. Planten, wieden, verplaatsen en snoeien, maar ook koesteren wat het goed doet.

Het nogal strakke ontwerp van tuin- en landschapsarchitect Hans Warnau voor het Darwinplantsoen van slechts 500×100 m2 dateert uit 1952. Warnau behoorde tot de ‘modernen’ bij de wederopbouw van de stad en hield van een heldere en sobere vormgeving. Bij de indeling van het plantsoen hield hij rekening met behoeftes van verschillende leeftijdsgroepen in de wijk. Hij voorzag in een rozentuin voor ouderen, een speelweide voor algemeen gebruik, een vaste plantentuin met taxushagen voor plantenliefhebbers en een verhard bomenplein met zandbak en speelvijver voor kinderen en schaduwzoekers.

De werkelijke aanleg van het Darwinplantsoen vond pas in 1963 plaats. Het beplantingsplan van de vaste plantentuin daarin is van de hand van Henny Hofman-Kuper. Zij koos voor een thematische beplanting. Zo kwamen er bijvoorbeeld borders met asters, andere met lupines of phloxen. Ook werden er enkele kleine sierbomen geplant. Bezoekers werden via een labyrintachtig rechthoekig pad langs de bloeiende borders geleid.

De gemeente zorgde voor het onderhoud. Vanaf 1992 was hiervoor Jan Steenmeyer in dienst, in de wandelgangen Jan de Tuinman genoemd. Hij zorgde voornamelijk in zijn eentje met hart en ziel voor de vaste plantentuin. Een enorme klus, maar met mooi resultaat. De openingstijden stonden op een bord bij de ingang:

Geacht Publiek,
Laat vaste planten,
Bloemen en naambordjes met rust
open van Ma/Vr 10/16h Za/Zo 11/17h
Bij slecht weer gesloten
De Tuinman

Dit gold alleen voor het bloeiseizoen (lente en zomer). De rest van het jaar bleef het hek van de tuin voor bezoekers op slot. Dan waren er immers geen of nauwelijks bloeiende planten te zien.

Na 24 jaar zou Jan met pensioen gaan en de gemeente zou geen opvolger meer aanstellen vanwege bezuinigingen. Veel buurtbewoners maakten zich terecht zorgen over hoe het daarna zou moeten gaan. Ook vonden zij het jammer dat zo’n mooie tuin maar zo weinig bekend en zo beperkt open was. Zij richtten daarom in 2016 de Vereniging Vrienden van Park Darwin op. Zoals bij veel andere parken in de stad al het geval was zouden ook hier de Vrienden de toekomst van de vaste plantentuin gaan bepalen en vormgeven. In mei 2017 is de tuin door de afdeling Groen van de Gemeente en tuinman Jan Steenmeyer aan de Vrienden van Park Darwin overgedragen. Zij dragen sindsdien de verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud.

Het was dus tijd voor een nieuw beleid. Er werden twee tuindeskundigen aangetrokken. Zij gingen vrijwilligers aansturen, die letterlijk de handen uit de mouwen willen steken om de tuin te onderhouden. Aan studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein werd gevraagd een toekomstbeeld voor de tuin te schetsen. Uit hun voorstellen is gekozen voor het scenario, waarbij de plantentuin wordt gezien als een historische tuin uit de wederopbouw, maar wel met een eigen draai. Het oorspronkelijke beplantingsplan staat hierbij opnieuw model, met themaplanten per border. Daarnaast worden planten die er nu al staan en die het goed doen behouden. Zo verandert de tuin gericht en op duurzame wijze naar een beeld dat is geworteld in de historie.

Voor de vaste plantentuin van het Darwinplantsoen gebruikt men nu liever de naam Bloementuin van Darwin. Het accent is hiermee nog sterker op bloemen en bloei komen te liggen. Dat past helemaal bij een ander nieuw initiatief om voorjaarsbloemen te gaan planten, zowel bolgewassen als vroegbloeiende vaste planten. Daardoor zou de tuin veel eerder in het jaar open kunnen, mogelijk al in februari. Bloeiende bloemen in het voorjaar zijn bovendien heel belangrijk voor insecten. Aanstaande oktober worden de eerste bollen geplant.

Er worden ook activiteiten in de Bloementuin georganiseerd, zoals een minicursus tuinieren. Er zijn open dagen, excursies en ontvangsten. Het bruist van de nieuwe initiatieven!
Een informatiepaneel en een uitnodigend welkomsbord bij de ingangspoort maken dat je zin krijgt om de tuin binnen te gaan. Er staan bankjes, waar je lekker rustig kunt zitten met een boek of boterhammetje, of gewoon om wat te mijmeren. En natuurlijk vooral om te genieten van de kleurige borders en van de dansende vlinders, bijen en andere zoemers. De prachtige tuin is het waard om meer bezoekers te trekken, hoewel liever geen hordes. De charme is juist dat het een rustig en wat verscholen paradijsje is, dat je zelf kunt ontdekken. Maar zomaar, zonder er acht op te slaan, langs de Bloementuin van Darwin fietsen zal mij niet meer kunnen overkomen.

Bronnen:
Website Vrienden van Park Darwin,
www.vriendenvanparkdarwin.nl

Het Darwinplantsoen, artikel door M. Jansen in ‘Ons Amsterdam’ (1963)

Met dank aan Maartje der Kinderen, tuindeskundige Bloementuin Darwin, voor informatie over de tuin te bereiken via maartje@vriendenvanparkdarwin.nl of 06-50227160.